به نقل از «قدس آنلاین»

نگاهی به تاریخچه ضرب سکه در مشهدالرضا(ع)؛ کارخانه تولید «پول» در پایین‌خیابان!

تاریخ انتشار: ۱۱ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۲۳۷۲۶۶

احتمالاً قدیمی‌ترین سکه‌هایی که شاید بتوان آن‌ها را با تاریخ مشهد و آستان‌قدس رضوی مربوط دانست، سکه‌های ولایتعهدی ثامن‌الحجج(ع) است؛ سکه‌هایی که در حدود سال 202قمری، یک سال پیش از شهادت امام(ع)، در شهرهایی مانند سمرقند و اصفهان در دو نوع درهم(نقره) و دینار(طلا) ضرب شد و ضرب آن‌ها تا حدود هشت سال پس از شهادت امام رضا(ع) نیز ادامه داشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

برخی مورخان شیعه دلیل این مسئله را رویکرد مزورانه حکومت عباسی می‌دانند. مأمون همواره تلاش می‌کرد نقش محوری وی در به شهادت رساندن امام(ع) مکتوم بماند و از این رو، ضرب سکه‌های ولایتعهدی ادامه پیدا کرد. با این حال، همان‌طور که اشاره کردیم، محل ضرب این سکه‌ها مشهد نبود. واقعیت آن است شهر مشهد تا دوره تیموری و عهد شاهرخ و گوهرشاد خاتون، هنوز شکل و شمایل یک شهر واقعی را نداشت. هرچند جمعیت زیادی در آن ساکن و فعالیت‌های پررونق تجاری دراین شهر به واسطه فراوانی مسافران و زائران برقرار بود اما هنوز نمی‌شد مشهد را شهری مستقل تلقی کرد. از سوی دیگر، تا پیش از ویران شدن تابران توس توسط مغولان، این شهر بزرگ در بلوک خود، مرکزیت داشت و چنانچه قرار بود سکه ضرب شود، معقول و متداول چنین بود که ضرابخانه را در مرکز سیاسی تأسیس کنند. به همین دلیل باید تاریخ ضرب سکه در مشهد را با تاریخ مرکزیت سیاسی یافتن آن تطبیق دهیم. این اتفاق، پس از سقوط تابران و ویران شدن آن و به‌تدریج تا نیمه دوم عصر تیموری رقم خورد. در دوره شاهرخ، مشهد به چنان جایگاهی در خراسان رسید که برای امور مذهبی، به مسجدِ جامعی بزرگ با ظرفیت بیش از 15هزار نفر نیاز پیدا کرد؛ مسجدی که توسط گوهرشاد خاتون در ضلع جنوبی روضه منوره بنا شد.

نخستین ضرابخانه در مشهد
با وجود این توجه ویژه و توسعه قابل ملاحظه، هنوز هم مشهد از مرکزیت سیاسی چندانی برخوردار نبود؛ هرچند با گسترش تفکرات شیعی در دوره تیموری، توجه و علاقه عموم مردم به این شهر مقدس و بارگاه نورانی امام رضا(ع) بیشتر شده‌بود. با قدرت گرفتن صفویه، شرایط و موقعیت سیاسی و فرهنگی شهر مشهد نیز دستخوش تغییر شد. فرمانروایان صفوی با رسمیت دادن به مذهب شیعه در ایران، مشهد را به عنوان یک مرکز بسیار مهم دینی و فرهنگی مورد توجه قرار دادند. توسعه شهری در مشهد در دوره صفویه، با دوره‌های پیش از آن قابل مقایسه نبود.
در دوره شاه تهماسب یکم، باروی بزرگ مشهد ساخته شد که برای چند قرن، محدوده این شهر مهم را تعیین می‌کرد. درست از همین زمان است که شهر امام رضا(ع)، فعالیت ضرابخانه را به صورت رسمی تجربه کرد؛ می‌گوییم رسمی، به این دلیل که ممکن است پیش از آن هم، ضرابخانه‌های موقت در این شهر فعالیت کرده و سکه‌های مربوط به آن‌ها نیز موجود باشد یا در آینده کشف شود.
ضرابخانه مشهد در دوره شاه عباس یکم، یکی از ضرابخانه‌های مهم ایران بود. سکه‌ای طلایی از این دوره مربوط به سال 1014 قمری موجود است. پیش و پس از این دوره نیز ضرب سکه در مشهدِ دوره صفویه رواج داشت. سکه‌هایی مربوط به دوره شاه عباس دوم و شاه سلیمان صفوی که در ضرابخانه شهر مشهد ضرب شده، در دسترس است.
اسناد مربوط به این ضرابخانه، امروزه در مرکز اسناد آستان‌قدس رضوی نگهداری می‌شود و قدیمی‌ترین سند موجود، مربوط به سال 1001 قمری است و نشان می‌دهد ضرابخانه مشهد در دوره صفوی، بیشتر از سکه‌های موجود قدمت دارد. محل این ضرابخانه، در «تیمچه سلطانی» احتمالاً مکانی در پایین‌خیابان قرار داشت که اتفاقاً موقوفه آستان‌قدس رضوی هم بود و حکومت به آستان‌قدس بابت فعالیت ضرابخانه در این محل، اجاره پرداخت می‌کرد.

پایان فعالیت ضرابخانه
با تبدیل شدن مشهد به پایتخت ایران در دوره افشاریه، طبیعی بود ضرابخانه این شهر به عنوان ضرابخانه مرکزی ایران، فعالیت‌های خود را افزایش دهد. محل این ضرابخانه، ظاهراً در باغ آستانه قرار داشت. سکه‌های دوره نادرشاه ضرب مشهد، امروزه به تعداد نسبتاً زیاد در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی وجود دارد. پس از نادرشاه نیز سکه‌های افشاریه با نام عادلشاه و شاهرخ افشاری، در ضرابخانه مشهد ضرب می‌شد، هرچند در کنار آن‌ها، سکه‌های مربوط به کریم‌خان زند هم وجود داشت. این مسئله نشان می‌دهد باوجود استقلال داخلی اعطایی کریم‌خان به فرزندان نادرشاه، حکومت آن‌ها از نظر اقتصادی به دربار زندیه وابستگی‌ داشته‌است. ضرب سکه در ضرابخانه مشهد در دوره قاجاریه نیز ادامه داشت. سکه‌های طلای مربوط به دوره آقامحمدخان، فتحعلی‌شاه، محمدشاه و به‌ویژه ناصرالدین‌شاه قاجار با ضرب مشهد نسبتاً پرتعداد هستند. با این حال، به دلیل افول اقتصادی در نیمه دوم دوره قاجاریه و همین‌طور رواج تدریجی اسکناس، از فعالیت ضرابخانه مشهد کاسته و احتمالاً در سال 1294 قمری، فعالیت آن متوقف شد.

محمدحسین نیکبخت

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: مشهد در دوره ضرب سکه آستان قدس دوره شاه سکه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۲۳۷۲۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«آرامش در سکوت» هنرمند ناشنوا برپا می‌شود

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی فرهنگسرای اخلاق، نمایشگاه انفرادی نقاشی با عنوان «آرامش در سکوت» که شامل آثار مهسا خان‌احمدی است، از جمعه هفتم اردیبهشت در نگارخانه کلک خیال برپا می‌شود.

مهسا خان‌احمدی متولد ۱۳۶۳ و کارشناس رشته تصویرسازی و فارغ‌التحصیل کاردانی رشته گرافیک دانشگاه جامع علمی کاربردی است که از سال ۸۰ تاکنون در فعالیت‌ها و مسابقات هنری شرکت کرده است. وی از کودکی از نعمت شنوایی و تکلم بی‌بهره بوده ولی امروز با افتخار به عنوان جوان برتر ایرانی بر سکوی افتخار ایستاده است. وی موفقیت‌های بسیاری در کارنامه فعالیت‌های هنری خود دارد از جمله حضور در مسابقات بین‌المللی فنی و حرفه‌ای افراد دارای معلولیت (ابیلمپیک) که مهسا خان‌احمدی به عنوان نماینده ایران در آن شرکت کرد. همچنین شرکت در بیش از ۸۰ نمایشگاه گروهی و انفرادی در شهرها و کشورهای محتلف از جمله بیست و هفتمین دوره مسابقات نقاشی ناشنوایان جهانی در میلان ایتالیا و دریافت لوح تقدیر و شرکت در هجدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم از جمله فعالیت‌های خان‌احمدی است.

در این نمایشگاه ۲۱ اثر هنری در ابعاد متفاوت با موضوع تعالی انسانی و تکنیک رنگ روغن و اکرلیک به نمایش گذاشته شده است.

«آرامش در سکوت» ۷ اردیبهشت ساعت ۱۶ افتتاح و به مدت یک هفته از ساعت ۹ تا ۲۰ در نگارخانه کلک خیال آماده بازدید علاقمندان است. نگارخانه کلک خیال در فرهنگسرای اخلاق واقع در خیابان پیروزی، خیابان شکوفه، خیابان شهید کاظمی، جنب پارک گلزار، طبقه دوم واقع است.

کد خبر 6088374